Z PRZESZŁOŚCI BIELSKA-BIAŁEJ: Biała

   

  

 6 i 7 października br.  odbyła się konferencji naukowej zorganizowana przez Archiwum Państwowe w Katowicach Oddziału w Bielsku-Białej oraz Bielsko-Bialskiego Towarzystwa Historycznego. Spotkania z miłośnikami czasu przeszłego odbyły się w nowym gmachu Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej.

Na wydarzenie przybył Przemysław Drabek, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Bielsku-Białej oraz miłośnicy historii i archiwiści.

Jest to trzecia konferencja naukowa zorganizowana przez BBTH. Tym razem odbyła się ona pod hasłem: Z przeszłości Bielska-Białej: Biała, a historycy i archiwiści w sposób szczególny zajęli się miastem Białą.

Konferencje otworzył i powitał zebranych dr Maciej Bujakowski, prezes BBTH, a wprowadzenie do zagadnienia przedstawił dr Jerzy Polak honorowy prezes BBTH.

– To kolejna nasza konferencja, która ukazuję historie miasta poprzez przybliżenie dziejów poszczególnych dzielnic. Tym razem naszym tematem przewodnim jest Biała i jej historia. Pamiętając o tym, że miasto bez historii przestaje istnieć przedstawione tutaj zagadnienia zostaną wydane w kolejnym tomie naszych Prac Historycznych – mówił dr Jerzy Polak.

Pierwszy wykład przedstawiła Katarzyna Kwaśniewicz, która podzieliła się  odkryciami jakie dokonała podczas konserwacji pergaminowej karty z księgi „Prothocollum Inscriptionis Privilegiorum et ius Civitatis Bialensis”.

Następnie Piotr Kenig przedstawił numerację konskrypcyjna domów miasta Białej w latach 1778-1914 i wszystkie zawiłości z tym związane.

Później dr Jerzy Polak zaprosił słuchaczy na spacer dawną ulicą Szpitalną i przedstawił jej historyczne obiekty ukazując przy okazji tło obyczajowe ich powstania.

- Obecna ulica Romana Dmowskiego nosiła do 1951 roku nazwę Szpitalna (Spitalgasse) i jest jedną z najstarszych ulic Białej. Położona jest między potokiem Niwka a zakolem rzeki Białej, na dawnym południowym fragmencie Kamieńca lipnickiego wykorzystywanym do XVIII w. jako tereny rolne oraz miejsce bielenia płótna, wydzierżawianym zresztą przez mieszczan bielskich. Po powstaniu osady Biała i przeobrażeniu jej w 1613 roku w samodzielną gminę tędy właśnie pobiegła granica między nią a Lipnikiem, która od 1723 roku stanowiła także granicę między nowo lokowanym miastem a tworzącym się Przedmieściem, włączonym w 1760 r. do Białej.
        Pierwsze domy rzemieślników bialskich powstały przy niej około połowy XVIII w., w 1766 r. został ulokowany obok nich drewniany browar miejski, który swoją działalność zakończył w 1873 r. Naprzeciwko niego stanął w 1774 r. (po I rozbiorze Polski) drewniany austriacki lazaret wojskowy, który funkcjonował do około 1855 roku, pełniąc także rolę cywilnego szpitala. Właśnie od tego obiektu cała droga została nazwana ulicą Szpitalną, która po raz pierwszy została ona wymieniona w tzw. katastrze józefińskim z 1787 r. Trzecim historycznym obiektem, który pojawił się przy ulicy był Szpital Miejski, który został otwarty w 1847 r. Mieścił się w rodzinnym domu Giełdanowskich, których przedstawiciel ks. dr Jan Giełdanowski zapisał go w testamencie miastu. Szpital ten został przeobrażony w 1861 r. w Szpital Powszechny (Powiatowy) i był finansowany przez władze krajowe Galicji. Funkcjonował w tym miejscu do 1910 r., po czym został rozbudowany na kamienicę urzędniczą (wyburzoną w 1979 r.). Przy ul. Szpitalnej wyrosła także w 1912 r. prywatna synagoga ortodoksów bialskich, zburzona przez Niemców po 1939 r., stał także parterowy domek na rogu z ul. Zamkową, w którym w latach 1904-1911 mieszkał i prowadził działalność ks. Stanisław Stojałowski, budziciel polskości w Bielsku i Białej, wybitny działacz chłopski i robotniczy, poseł i redaktor „Wieńca-Pszczółki” – mówił dr Jerzy Polak.

Drugą część konferencji rozpoczął wykład pt. Szkoły średnie Towarzystwa Szkoły Ludowej w Białej, który przedstawił Paweł Böttcher.

Natomiast dr Ewa Janoszek przedstawiła, bogato ilustrowany slajdami,  rozwój przestrzenny i architektoniczny Białej do 1939 roku,

a Jacek Kachel omówił kilka  wielkich wydarzeń i inwestycji jakie dokonano w Białej. Po nim o lasach miasta Białej mówił Jakuba Krajewski.

Całość dopełnił pokaz filmów, na którym Wojciech Kominiak zaprezentował impresje z dawnej Białej, który wzbudził dużą nostalgie wśród  widzów.

W ostatniej części Michał Jarnot przedstawił pożar młyna Neumanna w Białej w 1946 roku, a Przemysław Czernek mówił na temat roli nowych projektów architektonicznych i urbanistycznych w procesie integracji Białej Krakowskiej z województwem katowickim po 1951 roku.

Całość pierwszego dania zakończył wykład kierownika archiwum Pawła Hudzika, który przedstawił proces scalania „bialskiego” zasobu archiwalnego w nowej siedzibie Archiwum Państwowego w Białej. Jego szef Paweł Hudzik przedstawiał czym dysponuje placówka, która mu już ponad 3.5 tysiąca kilometrów akt i doskonale wyposażoną pracownie naukową.

W drugim dniu konferencji tradycyjnie odbyła się wycieczka ulicami Białej. Zwiedzanie które prowadzili dr Ewa Janoszek i Piotr Kenig odbyło się pod tytułem: Od Traktu Cesarskiego do ulicy Głównej. Z dziejów ulicy 11 Listopada.