piątek, 14 lutego 2025

Cmentarz żołnierzy radzieckich w dokumentach

 W tym roku mija 80. rocznica od wejścia do naszego miasta żołnierzy Armii Czerwonej. Pozostawiając na inny czas dyskusję, na ile było to wyzwolenie, a na ile zamiana okupanta, warto przypomnieć historię powstania w Bielsku-Białej cmentarza żołnierzy radzieckich.  




W wielu publikacjach pojawia się informacja, że nekropolia przy ulicy Wyzwolenia powstała w 1968 roku. Ta data jest w powszechnym użyciu, powinniśmy więc przypomnieć, że historia cmentarza Armii Czerwonej widniejąca w dokumentach jest inna.




Zgodnie z dokumentami historycznymi, Cmentarz żołnierzy, jeńców wojennych i obywateli ZSRR poległych na terenie Polski, bo tak brzmi oficjalna nazwa obiektu, został założony w 1953 roku. Rok później dokonano jego rozszerzenia, a prace organizacyjne zakończono w 1955 roku. I to właśnie rok 1955 widnieje na dokumencie podpisanym przez starostę powiatu, delegata Urzędu Wojewódzkiego i przedstawiciela Armii Czerwonej, którzy przekazali nadzór nad cmentarzem Prezydium Rady Narodowej w Bielsku-Białej. 




W opisie obiektu z 1955 roku czytamy:

Województwo: stalinogrodzkie

Powiat: Bielsko-Biała 

Miejscowość: Bielsko-Biała  

Cmentarz znajduje się przy ulicy 10 lutego. 

Obszar cmentarza wynosił 15.000 (mtr.kw). 

Ilość mogił na cmentarzu 102, zbiorowych 74, indywidualnych 28.

Ilość osób pochowanych na cmentarzu: 10.658.




Na ten cmentarz przeniesiono m.in. poległych żołnierzy, których mogiły znajdowały się pierwotnie przed kościołem św. Mikołaja. W latach 1955-1967 dokonano tam jeszcze kilku pochówków zwłok żołnierzy Armii Czerwonej przeniesionych z różnych terenów. 




W wielu opracowaniach jako datę utworzenia tej nekropoli podaje się jednak rok 1968. Jest to pewnie związane z faktem, że to właśnie w tym roku ostatecznie nadano kształt cmentarzowi poprzez ustawienie na nim pomnika Żołnierza Radzieckiego, którego autorem był znany rzeźbiarz Ryszard Sroczyński. Warto przypomnieć, że Sroczyński nie zrealizował już tego pomnika, gdyż zmarł w 1966 roku. Na podstawie jego modelu dzieła dokończył inny znany rzeźbiarz - August Dyrda w roku 1967. Pomnik został odsłonięty  w roku 1968 w ramach obchodów 50-lecia Armii Radzieckiej i 23. rocznicy wejścia czerwonoarmistów do Bielska.